నాలుగు సామ్రాజ్యాలు మరియు వాటి కరెన్సీ పతనం ఎలా జరిగింది.
గత 500 సంవత్సరాలలో ఎవరెవరు వారి కరెన్సీ ఆధిపత్యం ప్రదర్శించారు? ఎలా వారి కరెన్సీ పతనమయ్యింది?
ప్రపంచ వాణిజ్యాన్ని పాలించిన ప్రతి సామ్రాజ్యం చివరికి పతనమయ్యింది, వారి కరెన్సీ కూడా వారితోపాటే అంతరించిపోయింది. నేడు అమెరికా డాలర్ ఎదుర్కొంటున్న పరిస్థితి కొత్తది కాదు. గత ఐదు శతాబ్దాల చరిత్రను పరిశీలిస్తే, ప్రతి సామ్రాజ్యం తమ ఆర్థిక సంక్షోభం, అప్పులు, మరియు అధిక ముద్రణ వల్ల పతనాన్ని ఎదుర్కొంది. మనం ఇప్పుడు ఆ నాలుగు సామ్రాజ్యాల ప్రయాణం స్పెయిన్ నుండి అమెరికా వరకు ఎలా పతనమయ్యాయో చూద్దాం...
స్పెయిన్ ఆధిపత్యం: 16వ శతాబ్దంలో స్పెయిన్ సముద్రాలను పాలిస్తూ, అమెరికా ఖండంలోని దేశాల నుండి విపరీతంగా వెండి యూరప్‌కు తరలించింది. ఆ కాలంలో స్పెయిన్ కరెన్సీ “రియల్ డె ఆఒచో” (Real de a Ocho) లేదా స్పానిష్ సిల్వర్ డాలర్. ప్రపంచ వాణిజ్యంలో మొదటి గ్లోబల్ కరెన్సీగా ఎదిగింది. అయితే ఈ వెండి ప్రవాహం వరం అనడం కంటే శాపంగా మారింది. అధిక వెండి అంటే అధిక డబ్బు, కానీ సరిపడా వస్తువుల తయారీ లేకపోవడంతో ద్రవ్యోల్బణం తీవ్రమైంది. వస్తువుల ధరలు ఎగబాకాయి, ప్రజల కొనుగోలు శక్తి తగ్గిపోయింది, ప్రభుత్వం అప్పుల కుప్పలో కూరుకుపోయింది. దాంతో “రియల్ డె ఆఒచో” విలువ వేగంగా పడిపోయి, స్పెయిన్ ఆర్థికంగా బలహీనమైంది. ప్రపంచాన్ని వెండితో పాలించిన అదే సామ్రాజ్యం, చివరికి ఆ వెండే దాని పతనానికి కారణమైంది. ఇది చరిత్రలో నమోదైన మొదటి ప్రధాన ద్రవ్యోల్బణ సంక్షోభంగా నిలిచింది.
డచ్ ఆధిపత్యం: 17వ శతాబ్దంలో డచ్ సామ్రాజ్యం ప్రపంచ వాణిజ్యంలో అగ్రస్థానానికి చేరుకుంది. చిన్న దేశమైన నెదర్లాండ్స్ తన సముద్ర శక్తి, వాణిజ్య నైపుణ్యం, మరియు ఆర్థిక వ్యవస్థ ద్వారా యూరప్‌నే కాదు, ప్రపంచాన్ని కూడా ప్రభావితం చేసింది. ఆ సమయంలో ఆమ్‌స్టర్‌డామ్ నగరం గ్లోబల్ ఫైనాన్స్ కేంద్రంగా మారింది. ప్రపంచంలోనే మొదటి సెంట్రల్ బ్యాంక్, Amsterdam Wisselbank (1609) మరియు మొదటి స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ అక్కడే స్థాపించబడ్డాయి. ఈ కొత్త ఆర్థిక వ్యవస్థ ప్రపంచ వాణిజ్యానికి నూతన దిశ చూపింది.
డచ్ గిల్డర్ (Dutch Guilder) అంతర్జాతీయ వాణిజ్యంలో విశ్వసనీయమైన కరెన్సీగా ఎదిగి, మొదటి రిజర్వ్ కరెన్సీగా గుర్తించబడింది. ఆ గిల్డర్ విలువ బంగారంతో మరియు వెండితో మద్దతు పొందింది, ప్రపంచ వ్యాపారులు దానిని నమ్మకంగా ఉపయోగించారు. అయితే, సముద్ర యుద్ధాలు, వలస ప్రాంతాలపై పోటీ, మరియు అంతులేని సైనిక వ్యయాలు నెదర్లాండ్స్ ఆర్థిక స్థిరత్వాన్ని దెబ్బతీశాయి. దాంతోపాటు రాజకీయ అవినీతి మరియు అంతర్గత విభేదాలు పెరిగి, గిల్డర్‌పై నమ్మకం తగ్గింది. డచ్ సామ్రాజ్యం వాణిజ్య మేధస్సుతో ప్రపంచాన్ని పాలించినా, ఆర్థిక అహంకారం, సైనిక దుర్వినియోగం, మరియు అప్పుల భారంతో క్రమంగా కూలిపోయింది. చివరికి బ్రిటన్ ఆ శూన్యాన్ని పూరించి, గ్లోబల్ వాణిజ్యంలో కొత్త ఆధిపత్యాన్ని స్థాపించింది.
బ్రిటన్ ఆధిపత్యం: 19వ శతాబ్దంలో బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యం తన పరాకాష్టలో నిలిచింది. “రవి అస్తమించని దేశం” అని పిలువబడిన బ్రిటన్, ప్రపంచ వాణిజ్యం, సముద్ర మార్గాలు, మరియు కాలనీలపై అచంచలమైన ఆధిపత్యం సాధించింది. ఆ సమయంలో బ్రిటిష్ పౌండ్ స్టెర్లింగ్ (Pound Sterling) ప్రపంచ ఆర్థిక వ్యవస్థకు మూలస్తంభంగా మారింది. బంగారంపై ఆధారపడి ఉండటంతో, పౌండ్‌కి “As good as gold” అంటే “బంగారంతో సమానమైనది” అనే విశ్వాసం ఏర్పడింది. ప్రతి పౌండ్ వెనుక బంగారం నిల్వలు ఉన్నాయని ప్రపంచం నమ్మింది.
లండన్ ఆర్థిక రాజధానిగా ఎదిగి, ప్రపంచ వ్యాపారులు, బ్యాంకర్లు, మరియు ప్రభుత్వాలు తమ నిల్వలను పౌండ్‌లో ఉంచడం ప్రారంభించారు. కానీ ఈ ఆధిపత్యానికి ఒక పెద్ద ధర ఉండేది, ప్రపంచ యుద్ధాలు. మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం (1914–1918) మరియు రెండో ప్రపంచ యుద్ధం (1939–1945) బ్రిటన్ ఆర్థిక వ్యవస్థను కుదిపేశాయి. భారీ సైనిక వ్యయాలను నిర్వహించడానికి బ్రిటన్ విపరీతంగా డబ్బు ముద్రించింది మరియు అమెరికా నుండి అప్పులు తీసుకుంది.
యుద్ధాల తర్వాత బ్రిటన్ బంగారు నిల్వలు తగ్గిపోయాయి, ఆర్థిక స్థిరత్వం కోల్పోయింది. 1945 నాటికి పౌండ్ ప్రపంచ రిజర్వ్ కరెన్సీగా తన స్థానం కోల్పోయి, అమెరికా డాలర్ దాని స్థానాన్ని భర్తీ చేసింది. ఒకప్పుడు ప్రపంచాన్ని పాలించిన లండన్, యుద్ధానంతర కాలంలో అప్పుల భారంతో తలవంచింది.
అమెరికా ఆధిపత్యం: రెండో ప్రపంచ యుద్ధం ముగిసిన తర్వాత ప్రపంచ వాణిజ్యంలో అమెరికా సామ్రాజ్యం కొత్త శక్తిగా అవతరించింది. యుద్ధం వల్ల యూరప్ మరియు ఆసియా దేశాలు నాశనమై ఉండగా, అమెరికా మాత్రం ఉత్పత్తి, పరిశ్రమ, మరియు బంగారు నిల్వల పరంగా అత్యంత బలంగా నిలిచింది. 1944లో జరిగిన బ్రెట్టన్ వుడ్స్ ఒప్పందం (Bretton Woods Agreement) ద్వారా యుఎస్ డాలర్ ప్రపంచ రిజర్వ్ కరెన్సీగా నిర్ణయించబడింది. ప్రతి డాలర్‌కి వెనుక బంగారం మద్దతు ఉండటం వల్ల, ప్రపంచ దేశాలు తమ కరెన్సీని డాలర్‌తో ముడిపెట్టాయి. “డాలర్ అంటే బంగారం” అనే విశ్వాసం ఏర్పడింది.
తర్వాత అమెరికా డాలర్‌ను చమురుతో కూడా అనుసంధానించింది, దీనినే “పెట్రోడాలర్ వ్యవస్థ” అని పిలుస్తారు. చమురు కొనుగోలు, వాణిజ్యం అన్నీ డాలర్‌లోనే జరిగేలా అమెరికా అంతర్జాతీయ ఒప్పందాలు కుదుర్చుకుంది. దాంతో ప్రపంచం మొత్తం డాలర్‌పై ఆధారపడిపోయింది. కానీ 1971లో అధ్యక్షుడు రిచర్డ్ నిక్సన్ బంగారానికి డాలర్ బంధాన్ని తెంచి, “నిక్సన్ షాక్”ను ప్రకటించాడు. ఆ రోజు నుండి డాలర్ పూర్తిగా ఫియాట్ కరెన్సీగా మారింది. అంటే, దానికి వెనుక మద్దతు కేవలం ప్రభుత్వ విశ్వాసమే. ఆ తరువాత దశాబ్దాలుగా అమెరికా ట్రిలియన్ల డాలర్లను ముద్రించి, ప్రపంచమంతటికి ద్రవ్యోల్బణాన్ని ఎగుమతి చేసింది. తమ ఆర్థిక లోటును ఇతర దేశాలపై మోపుతూ, డాలర్ ఆధిపత్యాన్ని కొనసాగించింది.
కాలక్రమేణా భారత్, చైనా, రష్యా, మరియు ఇతర BRICS దేశాలు అమెరికా డాలర్ ఆధిపత్యాన్ని సవాలు చేయడం ప్రారంభించాయి. భారతదేశం రూపాయిలో వాణిజ్య ఒప్పందాలను కుదురుస్తూ, చైనా యువాన్‌లో చమురు లావాదేవీలు చేపడుతోంది. రష్యా బంగారు నిల్వలను వేగంగా పెంచుకుంటూ తన కరెన్సీ స్థిరత్వాన్ని బలపరుస్తోంది. ఈ మార్పు ఒక్కరోజులో జరగదు. ఇది ప్రపంచ ఆర్థిక వ్యవస్థలో విశ్వాసం క్రమంగా మారుతున్న సంకేతం. డాలర్‌పై ఆధారపడిన పాత వ్యవస్థ క్రమంగా బలహీనపడుతూ, కొత్త ఆర్థిక సమీకరణ వైపు ప్రపంచం అడుగులు వేస్తోంది.
ఇప్పుడు బహుళ ధ్రువ వాణిజ్య దశ మొదలైంది. BRICS దేశాలు, గల్ఫ్ దేశాలు తమ స్వంత చెల్లింపు వ్యవస్థలను అభివృద్ధి చేస్తున్నాయి. ఒకే కరెన్సీ ఆధిపత్యం ముగిసే దశకు చేరుకుంటుండగా, ప్రపంచం కొత్త ఆర్థిక సమతుల్యతను అన్వేషిస్తోంది. చివరగా గుర్తుంచుకోవలసిందేమిటంటే, సామ్రాజ్యాలు తుపాకులతో కాదు, కరెన్సీ పతన గ్రాఫ్‌లతో అంతరించిపోతాయి. ప్రతి శతాబ్దానికి ఒకసారి ప్రపంచ శక్తి పునఃవ్యవస్థీకరణ జరుగుతుంది. కరెన్సీ ముద్రణ ద్వారా ఆధిపత్యం సాధించిన ప్రభుత్వాలు, చివరికి అదే ద్రవ్యోల్బణంలో కూలిపోతాయి. కాబట్టి అసలు ప్రశ్న డాలర్ పతనం అవుతుందా అనేది కాదు. దానిని ఎవరు భర్తీ చేస్తారు, తదుపరి ఆర్థిక యుగాన్ని ఎవరు నిర్మిస్తారు అనేదే భవిష్యత్ నిర్ణయించబోయే అంశం. ప్రపంచ ఆధిపత్యం, ఆర్థిక బలం కేవలం సంపదతో కాక, ఆర్థిక స్థిరత్వంతో నిలుస్తుంది. - రాజశేఖర్ నన్నపనేని. MegaMinds
Click the below Image & Join MegaMindsIndia WhatsApp Group.
fall of empires, currency collapse history, Real de a Ocho, Dutch Guilder, Pound Sterling, American Dollar, multipolar world economy, fall of global currencies, history of money, empires economic decline, global financial power shift, currency evolution, monetary history, end of dollar dominance, rise of multipolar currencies
