లాలా హర్ దయాల్ ఒక భారతీయ జాతీయవాద విప్లవకారుడు మరియు భారతీయ స్వేచ్ఛ కోసం తనను తాను అంకితం చేసిన పండితుడు. అతను ప్రపంచంలోని అనేక ప్రాంతాలలో పర్యటించి స్వాతంత్ర్య ఉద్యమాన్ని వ్యాప్తి చేయడానికి పని చేశాడు.
అతను డిల్లీలోని కాయస్తా కుటుంబంలో 14 అక్టోబర్ 1884 లో జన్మించాడు. మిషన్ కళాశాలలో విద్యను పొందాడు. అతను పట్టభద్రుడైనప్పుడు యంగ్ మెన్స్ క్రిస్టియన్ అసోసియేషన్ సభ్యుడు. తరువాత అతను లాహోర్ వచ్చి అక్కడ ప్రభుత్వ కళాశాలలో స్టైపెండ్ హోల్డర్‌గా చేరాడు, అక్కడ 1903 లో ఇంగ్లీష్ లిటరేచర్‌లో మాస్టర్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్ పట్టా పొందాడు, జాబితాలో అగ్రస్థానంలో నిలిచాడు. అతని విషయం “ఆంగ్ల భాష మరియు సాహిత్యం” మరియు భాషపై అతని పాండిత్యం చాలా సమగ్రంగా ఉంది, కొన్ని పేపర్లలో అతను పూర్తి మార్కులు సాధించాడు. అతను మరో సంవత్సరం అక్కడ కొనసాగాడు మరియు చరిత్రలో రెండవసారి తన M.A. డిగ్రీని తీసుకున్నాడు. ఈ సమయంలో అతను కాస్మోపాలిటన్ హిందువు లేదా జాతీయవాది కంటే బ్రహ్మ. భారత ప్రభుత్వ స్కాలర్‌షిప్ పొందిన తరువాత అతను ఇంగ్లాండ్ బయలుదేరాడు మరియు ఆక్స్ఫర్డ్‌లోని సెయింట్ జాన్ కాలేజీలో చేరాడు. ఇక్కడ కూడా అతను అద్భుతమైన స్కాలర్‌షిప్ కోసం తన ఖ్యాతిని కొనసాగించాడని చెప్పనవసరం లేదు, కాని విశేషమేమిటంటే, ఇక్కడే అతను నేషనలిస్ట్ అయ్యాడు.
తన రాజకీయ మరియు దేశభక్తి సహకారం కాకుండా, లాలా హర్ దయాల్ సాహిత్య రంగంలో ఎంతో కృషి చేసారు మరియు బౌద్ధ సంస్కృత సాహిత్యంపై డాక్టరేట్ పొందారు.
ఇంగ్లాండ్‌లో ఉన్నప్పుడు అతను భారత స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో పాల్గొన్నాడు. ఇంగ్లాండ్‌లో అతను విప్లవకారులు మరియు సంస్కర్తలైన సి.ఎఫ్. ఆండ్రూస్, ఎస్.కె.వర్మ మరియు భాయ్ పెర్మానంద్‌లతో సన్నిహిత సంబంధాలు పెట్టుకున్నాడు.
భారతీయులపై బ్రిటిష్ అణచివేతకు వ్యతిరేకంగా ఆయన స్వరం పెంచారు మరియు అతని స్కాలర్‌షిప్‌కు రాజీనామా చేశారు. అతను భారతదేశానికి తిరిగి వచ్చి లాహోర్లో రాజకీయ కార్యకలాపాలకు అంకితమిచ్చాడు. సన్యాసి జీవితాన్ని తీసుకోవడానికి అతను తన కుటుంబ జీవితాన్ని విడిచిపెట్టాడు. ఈ కాలంలో, అతను మోడరన్ రివ్యూ మరియు ది పంజాబీకి వ్యాసాలు అందించాడు మరియు విప్లవకారులతో అతని అనుబంధం ప్రముఖమైంది. భారతదేశ పరిస్థితి చాలా ఉద్రిక్తంగా ఉన్నందున అతను 1908 లో భారతదేశం నుండి లండన్ బయలుదేరాడు. స్వాతంత్ర్య ఉద్యమాన్ని మరింత ప్రచారం చేయడానికి, లాలా హర్ దయాల్ పారిస్, వెస్టిండీస్ మరియు దక్షిణ అమెరికా సరిహద్దులను దాటి యుఎస్ఎ చేరుకున్నారు.
అతను 1908 లో లాహోర్ వెళ్ళాడు, లాలా లాజ్‌పత్ రాయ్‌తో కలిసి ఉండి, తన సహచరులను కలుసుకున్నాడు మరియు బ్రిటిష్ వారికి వ్యతిరేకంగా పోరాట ఆయుధంగా ‘నిష్క్రియాత్మక ప్రతిఘటన’ సూచించాడు.
1911 లో, లాలా హర్ దయాల్ యునైటెడ్ స్టేట్స్కు వెళ్లి స్టాన్ఫోర్డ్ విశ్వవిద్యాలయంలో సంస్కృత మరియు తత్వశాస్త్ర ప్రొఫెసర్గా చేరారు. ఇండస్ట్రియల్ వర్కర్స్ ఆఫ్ ది వరల్డ్ యొక్క శాన్ ఫ్రాన్సిస్కో అధ్యాయానికి కార్యదర్శిగా ఉన్నారు. మృతదేహానికి ఓక్లాండ్‌లో భూమి మంజూరు చేయబడింది మరియు అక్కడ కాలిఫోర్నియాలోని బకునిన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఏర్పాటుకు సహాయం చేశాడు. భారతీయ వలసదారులతో అతని అనుబంధం కూడా పెరుగుతోంది. యువ భారతీయులను అమెరికాకు రమ్మని ప్రోత్సహించడానికి, అతను ధనవంతుడైన రైతు జవాలా సింగ్‌ను ఒప్పించి, అమెరికాలోని బర్కిలీలో ఉన్నత విద్య కోసం గురు గోవింద్ సింగ్ స్కాలర్‌షిప్‌లను ఏర్పాటు చేశాడు. లండన్లోని శ్యామ్జీ కృష్ణ వర్మ ఇంటి తరహాలో, అతను ఈ పండితుల కోసం తన సొంత అద్దె వసతి గృహాన్ని తెరిచాడు, దీనిని ఇండియా హౌస్ అని పిలుస్తారు. భారతదేశంలో జరిగిన సంఘటనలు, ముఖ్యంగా వైస్రాయ్‌పై హత్యాయత్నం అతని జాతీయవాద జ్వరానికి మరింత ఆజ్యం పోసింది. అతను భారతీయ సమాజ సమూహాలను ఉద్దేశించి, మాతృదేశాన్ని ఆయుధ బలంతో విముక్తి చేయమని వారిని ప్రోత్సహించాడు. ఒరెగాన్లోని ఆస్టోరియా పర్యటనలో, గదర్ ఉద్యమం అధ్యక్షుడిగా సోహన్ సింగ్ భక్నతో మరియు హర్ దయాల్ సెక్రటరీ జనరల్ గా జన్మించారు.
ఈ ఉద్యమం యునైటెడ్ స్టేట్స్లో అడవి మంటలా వ్యాపించింది, పెద్ద సంఖ్యలో వలస వచ్చిన భారతీయులు చేరారు - వీరిలో విద్యార్థులు మరియు కార్మికులు కూడా ఉన్నారు. వారి సందేశాన్ని వ్యాప్తి చేయడానికి, గదరైట్లు వివిధ భాషలలో ఒక వార్తాలేఖను తీసుకువచ్చారు. గదర్ అని కూడా పిలువబడే వార్తాలేఖ విప్లవం గురించి మరియు భారతదేశం నుండి బ్రిటిష్ వారిని హింసాత్మకంగా పడగొట్టడం గురించి మాట్లాడింది. బాంబు తయారీ, పేలుడు పదార్థాల వాడకంపై కూడా వారు సూచనలు ఇచ్చారు.
ఇబ్బందిని గ్రహించిన బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం అతన్ని అరెస్టు చేయమని యుఎస్ ప్రభుత్వాన్ని ఒత్తిడి చేసింది. అందువల్ల అతను జర్మనీకి మరియు మరింత స్వీడన్ మరియు ఇంగ్లాండ్కు వలస వచ్చాడు.
లాలా హర్ దయాల్ యొక్క చివరి సంవత్సరాలు రహస్యంగా చుట్టబడ్డాయి. అతను మార్చి 4, 1939 న ఫిలడెల్ఫియాలో తుది శ్వాస విడిచాడు.
ఆజాదీ కా అమృత్ మహోత్సవం, భారత స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో వీర నారీమణులు, దేశం కోసం పోరాడిన వీరులు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధుల గురించి, భారత స్వాతంత్ర్య అమృత మహోత్సవాలు, ఆజాదీ కా అమృత్ మహోత్సవ్, భారత 75వ స్వాతంత్య్ర దినోత్సవాలు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు పేర్లు మరియు జీవిత చరిత్రలు తెలుసుకోవడానికి మన వెబ్ సైట్ ని అందరికీ పంపగలరు.
జాతీయ సాహిత్యం కొరకు సంప్రదించండి:
ప్రతులకు : సాహిత్యనికేతన్‌
కేశవ నిలయం, బర్కత్‌పురా,
హైదరాబాద్‌ – 500 027
ఫోన్‌ : 040-27563236.
సాహిత్యనికేతన్‌, ఏలూరు రోడ్‌,
గవర్నర్‌పేట, విజయవాడ – 500 020
సెల్‌ : 9440643348.
